Waar komt Advent vandaan?

Ik wilde weten waar Advent vandaan komt. De geschiedenis bleek verrassender dan ik dacht.

Elke december schuift het kerkelijke leven als vanzelf richting Advent. Het lijkt ingebakken in onze manier van geloven. Maar... zodra je de brieven van de apostelen openslaat, valt één ding op: nergens vind je aanwijzingen voor een Adventstijd. Wat predikten de apostelen dan wél, en waarom ontstond Advent pas zoveel later?

Ik zocht het uit. 

1. Wat de apostelen predikten: altijd de volle Christus

In de brieven valt één lijn op: Paulus denkt niet in liturgische seizoenen, maar in een doorlopende bediening. Wanneer hij in Handelingen 20:27 terugblikt op zijn werk, zegt hij: “Ik heb niet nagelaten u te verkondigen al de raad van God.”

Het Griekse woord boule betekent: het hele voornemen, het complete plan van God; niet in stukjes, maar als één geheel.

En in 2 Korintiërs 5 noemt hij zijn werk de “bediening van de verzoening” (diakonia tēs katallagēs): een voortdurende verkondiging van Christus’ komst, Zijn vleeswording, Zijn kruis, Zijn opstanding en Zijn wederkomst, alles samen, alles in één beweging.

De apostelen splitsen de verkondiging van de Christus niet op in maanden.
Ze preken altijd en overal over dit grote wonder.

2. Hoe Advent later ontstaat; positief, pastoraal

Pas in de vierde en vijfde eeuw, zo rond AD 380–450, gebeurt er iets nieuws in de kerk. Niet omdat iemand een “kerkelijk schema” wilde maken, maar omdat de situatie daarom vroeg. De meeste gelovigen konden niet lezen. De Bijbel was niet in handen van gewone mensen. En de kerk groeide in gebieden waar christelijke vorming nauwelijks bestond.

Daarom begonnen enkele bisschoppen in het huidige Frankrijk aan een periode van onderwijs vóór Epifanie (6 januari). Epifanie = het feest van Christus’ verschijning en de doop. Later verschoof deze voorbereiding naar de weken vóór Kerst. Zo ontstond langzaam wat wij Advent noemen.

En eerlijk: dat was in die tijd buitengewoon pastoraal. Advent hielp mensen die geen Bijbel hadden. Het gaf structuur aan hun geloofsleven. Het leidde hen jaar na jaar door het verhaal van Christus geboorte. Het was een soort levende catechismus in een ongeletterde wereld.

Herdelijke zorg dus en (nog) geen systeem.

3. De Reformatie: een discussie begint

Rond de tijd van de Reformatie veranderde er veel. Bijbels werden gedrukt. Mensen leerden lezen. Preken gingen tekst voor tekst door een Bijbelhoofdstuk heen. Geloofskennis groeide en werd persoonlijker.

En daarom onstond er na die tijd in de 16e en 17e eeuw discussies over kerkelijke feestdagen. Men vroeg zich af:

• Hebben we Advent nog nodig nu gelovigen zelf de Schrift kunnen lezen?
• Helpt het ons, of beperkt het juist?
• Doet een maand lang één thema recht aan de volle Christusprediking?

Luther schafte Kerst niet af, al vond hij eigenlijk alleen de zondag Bijbels verplicht; Calvijn, Farel en Viret gingen verder en schaften in Genève wél alle kerkelijke feestdagen af om menselijke instellingen te vermijden, al werden die later door het stadsbestuur opnieuw ingevoerd.

In Nederland zag je dit rond Nadere Reformatie ook terug. De meeste theologen namen een wat meer evenwichtige positie in: advent mocht een plek hebben, maar hoefde net als kerst niet als goddelijke inzetting gezien worden.

Eén Nederlandse predikant wilde wel alle menselijke feestdagen afschaffen. Hij heette Jacobus Koelman en hij had bijzonder veel moeite met de extra kerkelijke feestdagen. Voor hem waren het vooral menselijke toevoegingen, terwijl hij terug wilde naar de eenvoud van de Schrift. Dat zorgde voor steeds meer wrijving en uiteindelijk werd hij uit Sluis verbannen.

Sommige discussies zijn verrassend tijdloos.

Hoe dan ook: het laat zien hoe gevoelig het lag.

4. Waarom roept advent ook nu nog kritische vragen op?

Dat heeft te maken met de versmalling van het Evangelie. Want wat gebeurt er wanneer een hele maand lang vooral één gedeelte uit het leven van de Messias centraal staat? Wanneer december vooral gevuld wordt met geboorte, verwachting en uitzien naar licht in onze duisternis...  Dan verschuift de prediking door het gekozen thema, weg van het kruis, de verzoening, het lijden, de opstanding, en de verbazingwekkende volheid van Christus’ werk. 

Daarnaast gaat 't vandaag allang niet meer alleen om de preek op zondag. In veel gemeenten vult advent bijna alles op het kerkelijk erf.

• vrouwenverenigingen kiezen Advent-thema’s,
• jeugd- en bijbelstudiegroepen schuiven hun gebruikelijke onderwerpen opzij,
• er worden gedichten, adventskalenders en kerstvoorbereidingen gedeeld,
• in huisgezinnen draait veel rond “toeleven naar Kerst”

Daar zit precies de spanning: de christelijke boodschap wordt hierdoor een stuk smaller, omdat één thema nu eenmaal andere thema’s tijdelijk uitsluit. Het spreken óver Hem raakt opgesplitst door het ritme van de kalender. De apostelen deden dat niet. Zij verkondigden Christus altijd als één geheel; Zijn komst én Zijn kruis, Zijn vernedering én Zijn verhoging... zonder seizoensgrenzen.

Daarom kiezen sommige gelovigen ervoor om geen advent te vieren: niet om eigewijs te doen dus, maar omdat zij dat apostolische patroon zo mooi vinden van "alles over Christus".

5. Rustige middenweg (en een tip)

Zoek je een middenweg? Dan helpt het om na te denken over wat er over het Evangelie in de Bijbel zelf gezegd wordt. Wiersbe wijst erop dat het “het Evangelie van God” heet omdat het van Hem uitgaat en ons tot Hem brengt (Mark. 1:14). Het is “het Evangelie van het Koninkrijk” omdat geloof ons in Zijn heerschappij brengt (Mark. 4:23; Matt. 9:35; 24:14). 

Het is “het Evangelie van Jezus Christus” omdat Hij het hart ervan is; zonder Zijn leven, dood en opstanding zouden we geen goede boodschap hebben (Mark. 1:1).

Paulus noemt het “het Evangelie van de genade van God” (Hand. 20:24), omdat er geen redding mogelijk is zonder genade (Ef. 2:8–9). En de Schrift is helder: er is maar één Evangelie (Gal. 1:1–9), en dat Evangelie draait steeds om Christus en Zijn kruiswerk (1 Kor. 15:1–11).

Precies dát brede, rijke Evangelie is wat de apostelen verkondigden; niet seizoensgebonden (via een kerkelijk jaar), maar het hele jaar door. Je hoeft advent niet af te wijzen, en tegelijk hoef je het ook niet persé helemaal te omarmen. Er is een rustige middenweg: Meebewegen met de adventpreken van je gemeente, luisteren naar wat er gelezen wordt, èn tegelijk in je eigen stille tijd de balans bewaren.

Wanneer je in de kerk over de geboorte van Christus hoort, kun jij thuis over Zijn weg naar Golgotha lezen. En Zijn overwinning op de dood. Etc.

3 tips voor de middenweg

1. Kies in december een bijbelboek dat breder is dan het adventsthema. Check: de bijbelboek-samenvattingen van Heleen
2. Gebruik een leesplan in YouVersion, bijvoorbeeld die van Marja: God, een mysterie geopenbaard of 3 jaar in 30 dagen, Jezus leven en missie
3. Volg een leesplan van Love God Greatly
4. Luister naar een preek of podcast die níet binnen het decemberkader valt (tips welkom)

Op die manier maak je december niet ‘kerst-proof’, maar ‘evangelie-breed’. 

👉 Leestip: Moet ik advent vieren? (2024)

---

© 2025 Aritha. Alle rechten voorbehouden.

Bronnen

• Precept Austin. Commentary on Acts 20:17–27.
• Precept Austin. Commentary on 2 Corinthians 5:18–19.
• Warren Wiersbe Bible Exposition Commentary – New Testament.
• Sharper Iron. “Should We Celebrate Advent?”
• Foundation Worldview. “Should Christians Observe Advent, Lent, and Holy Week?”
• Lucepedia. Het Epifaniefeest in de vroege kerk
• Virginia is for Huguenots. Nadere Reformatie Contra Christmas
• Digibron. Jacobus Koelman
• Digibron. Viering Christus' geboortedag wordt niet in de Bijbel geboden